Wat is lactose-intolerantie ?

Lactose-intolerantie wil zeggen dat lactose in je darmen niet afgebroken wordt tot verteerbare suikers. Dit leidt tot overmatig gas- en zuurproductie met verschijnselen zoals een opgeblazen gevoel, constipatie, winderigheid of diarree tot gevolg.

Dit komt doordat het enzym lactase in onvoldoende mate of helemaal niet in je lichaam aanwezig is. Of er klachten optreden hangt onder meer af van de hoeveelheid lactase die je lichaam nog aanmaakt.

Alles hangt
af van de samenstelling van de voeding en de soorten bacteriën die in je darmen leven. Schiet de aanmaak van lactase tekort, dan verteert de lactose uit de voeding niet of onvoldoende.

Het lichaam kan onverteerde lactose niet opnemen. Dit heet 'lactose-malabsorptie'.

Lactose-malabsorptie geeft niet altijd klachten. Waarschijnlijk hebben veel mensen een lactasetekort zonder dat zij hier iets van merken. In Europa komt
lactose-intolerantie
voor bij
ongeveer 2%
van de totale bevolking. De aanmaak van het enzym lactase is het hoogst direct na de geboorte, omdat de voeding dan uitsluitend uit moedermelk bestaat.

De productie van het enzym lactase daalt tussen het tweede en vijfde levensjaar omdat kinderen dan meer groenten en vlees gaan eten. Ook al drink je helemaal geen melk meer, je lichaam blijft lactase produceren. Dit is erfelijk bepaald. Bij oudere mensen kan de productie van lactase wel sterk afnemen.

Lactose is een natuurlijke melksuiker. Het komt
voor in de volgende
melkproducten:

• Volle, halfvolle, magere melk en karnemelk.
• Geitenmelk, schapenmelk, paardenmelk , buffelmelk, ezelinnenmelk …
• Zachte geiten- en schapenkaas (vb. feta).
• Chocolademelk, drinkyoghurt en fruitzuiveldranken.
• Smeltkaas, smeerkaas, buitenlandse kaas, verse kaas, cottage cheese.
• Yoghurt, kwark en
  melkkefir.
• Pudding,
  mousse , bavarois, …
• Slagroom, zure room, yoghurt.

In harde kaas, zoals oude Gruyère, Grana padano, Parmezaan, Pecorino, Comté, Oud Brugge, Nazareth, … komt geen lactose voor. Alleen voldoende gerijpte kazen zijn lactosevrij. Jonge en belegen kaas bevatten nog wel lactose.

Lactose splitst zich in je darmen op in suikers, die door het hele lichaam kunnen worden opgenomen. Lactase splitst lactose in de suikers “glucose en galactose”, die je lichaam gebruikt als bouwstenen of energie.

Wat veroorzaakt de symptomen?

In onze darmen leven miljoenen bacteriën. Ze vullen het spijsverteringsproces aan en voeden zich met wat nog niet door ons lichaam is opgenomen. Als ze de lactose absorberen en verteren, zijn er drie gevolgen:

• Gasvorming, wat leidt tot het opgeblazen gevoel en winderigheid.
• Afscheiding van vluchtige vetzuren die de darm prikkelen en buikpijn veroorzaken.
• Wateraanvoer via osmose wat de stoelgang vloeibaarder maakt en diarree veroorzaakt.

Hoe ontstaat lactose-intolerantie?

Primaire lactose-intolerantie
Dit is de meest voorkomende vorm van lactose-intolerantie en ontstaat door onvoldoende productie van het enzym lactase. Lactose komt in kleine hoeveelheden voor in moedermelk. Bijna alle zuigelingen maken voldoende van het enzym lactase aan om lactose uit de moedermelk goed te kunnen verteren. Na het derde levensjaar neemt bij veel Afrikanen, Aziaten, Zuid-Amerikanen en Zuid-Europeanen de productie van lactase af. In deze landen komt lactose-intolerantie veel vaker voor. West-Europeanen en Noord-Amerikanen blijven over het algemeen voldoende lactase aanmaken. Deze vorm van lactose-intolerantie wordt ‘primaire lactose-intolerantie’ genoemd.

Secundaire lactose-intolerantie
Een lactose-intolerantie kan ook ontstaan wanneer de darmwand beschadigd is. Bijvoorbeeld bij een (chronische) darmontsteking, een darminfectie, na een darmoperatie of na bestraling van de darm. De darmwand is in dat geval niet meer in staat om voldoende lactase aan te maken. Deze vorm van lactose-intolerantie wordt ‘secundaire lactose-intolerantie’ genoemd en kan tijdelijk van aard zijn. Wanneer de darm herstelt, wordt er meestal weer voldoende lactase aangemaakt.

Aangeboren (congenitale) lactose-intolerantie
Dit is een zeldzame, erfelijke vorm van lactose-intolerantie. Mensen met deze vorm van lactose-intolerantie maken vanaf de geboorte geen of zeer weinig lactase aan. Zij verdragen ook geen moedermelk. Deze vorm van lactose-intolerantie blijft levenslang bestaan.

Het niet goed verteren van lactose geeft niet bij iedereen klachten. Het ontstaan van klachten hangt af van verschillende factoren zoals het voedingspatroon en de samenstelling van de darmflora (alle bacteriën die samenleven in de dikke darm). Ook de gevoeligheid van de dikke darm kan een rol spelen. Mensen die last hebben van het
prikkelbare darm syndroom
(PDS)
hebben vaker klachten als gevolg van lactose-intolerantie dan andere mensen. PDS is echter niet de oorzaak van lactose-intolerantie.

Lactose-malabsorptie

Elke baby beschikt bij de geboorte over voldoende lactase om lactose in de moedermelk of de voeding goed te verteren. Bij meer dan 80%
van de wereldbevolking neemt de productie van lactase na het derde levensjaar geleidelijk af. Eigenlijk is lactose-malabsorptie dus een normaal verschijnsel.

In de meeste gevallen is lactose-malabsorptie erfelijk. Er zijn ook andere oorzaken, zoals een darminfectie, een darmontsteking of een darmoperatie, waardoor de darmwand beschadigd kan worden. Hierdoor vermindert de aanmaak van lactase sterk en ontstaat er tijdelijk een lactosemalabsorptie. De darmwand herstelt weer als je genezen bent van de ziekte of operatie.

De lactaseproductie komt dan terug op het normale niveau.

Hoe wordt de diagnose vastgesteld?

Als je wilt weten of je lactose-intolerant bent, kun je dat laten onderzoeken. Je moet dan een bepaalde hoeveelheid lactose nuttigen en via een ademtest kan er aangetoond worden
of de bloedsuikerspiegel stijgt. Want de lactose wordt na inname omgezet in suikers die weer in het bloed terechtkomen. Blijft je bloedsuikergehalte na consumptie van lactose beneden de 20 mg/100 ml?
Krijg je last van een of meerdere eerder genoemde verschijnselen. Dan ben je waarschijnlijk lactose-intolerant. Deze verschijnselen kunnen al optreden als je één glas melk drinkt.

Er zijn diverse onderzoeken mogelijk:

Waterstofademtest
Bij deze test meet je de hoeveelheid waterstof in je uitademingslucht voor en gedurende drie uur na toediening van een bepaalde hoeveelheid lactose. Als de hoeveelheid waterstof in de uitademingslucht in die periode stijgt, dan verteert de lactose niet goed.

De waterstofademtest echter onbetrouwbaar is voor zuigelingen jonger dan 12 maanden.

Wel kan de arts de zuurgraad van de ontlasting meten en aan de hand daarvan vaststellen of de zuigeling lactose-intolerant is. Op basis van de uitslagen van de verrichte onderzoeken zal de arts bepalen welke zuigelingenvoeding het meest geschikt is.

Eliminatie dieet
Is door middel van een waterstoftest bepaald dat er sprake is van lactose-intolerantie? Dan kan je door middel van een eliminatie dieet vaststellen welke hoeveelheid lactose nog geen klachten veroorzaakt.

Dit
eliminatie dieet bestaat uit een volwaardige voeding zonder melk en lactose bevattende melkproducten. De hoeveelheid lactose in de voeding kan je opvoeren tot die hoeveelheid waarbij de klachten nog niet optreden.

Krijg je na het consumeren van een geringe hoeveelheid melk of melkproducten weer last van je maag en darmen? Dan kun je definitief zeggen dat je lactose-intolerant bent.

De klachten verhelpen

Het meest van vanzelfsprekend zou zijn melk en overige lactose bevattende voedingsmiddelen te mijden, maar dit is bijna onmogelijk. Lactose zit namelijk in veel producten en
de
mineralen
die in
melk zitten heb je ook nodig. Een andere oplossing is met behulp van een enzympreparaat de lactose afbreken voordat je de melk drinkt. Ook kan je het tekort aan lactase in je lichaam tijdelijk aanvullen met lactase tabletten zodat lactose wel wordt afgebroken.

Behandeling

De behandeling van lactose-intolerantie bestaat uit het weglaten van lactose uit je
voeding.

Meestal is het niet nodig om helemaal lactosevrij te eten. Kleine hoeveelheden lactose geven meestal geen klachten en zijn dan ook niet schadelijk.

Waar kan zit lactose in zitten?

Lactose (melksuiker) zit met name in:

• zoete melkproducten zoals gewone melk, chocolademelk en melk met (fruit)smaakjes
• smeerkaas, smeltkaas en de meeste buitenlandse kazen
• pudding, pap en andere zuiveldessertjes
• roomboter, slagroom, koffiemelk, room
• roomijs
• zuivelfrisdranken op basis van wei

In zure melkproducten zoals gewone yoghurt, kwark en karnemelk zit veel minder lactose. Ook (harde) kaas bevat nauwelijks tot geen
lactose. Deze producten worden door de meeste mensen met lactose-intolerantie goed verdragen.

Lactose kan ook voorkomen in andere producten dan zuivel. Fabrikanten gebruiken melkpoeders of melkbestanddelen zoals wei in bijvoorbeeld chocolade, koek, soep, worst,bouillonblokjes, sausjes en snoep. Daarnaast kan lactose toegevoegd zijn aan medicijnen en voedingssupplementen of vitaminepillen. Het gaat hier om zeer kleine hoeveelheden die voor mensen met primaire of secundaire lactose-intolerantie niet of nauwelijks klachten zullen geven. Bij mensen met aangeboren, erfelijke lactose-intolerantie kunnen deze zeer kleine hoeveelheden lactose echter wel problemen veroorzaken.
Je noteert welk uur je gegeten hebt, wat je gegeten hebt en hoe je hierop reageerde.

Voorbeeld
voedingsdagboek

Boodschappenlijstje voor lactose- intolerantie:

Lactosevrije chocolade of zwarte chocolade

Lactosevrije
melk (rijst-, kokos-,haver-, amandel- of sojamelk)

Lactosevrije room, rijst-, amandel- of kokosroom

Lactosevrije boter of ghee (geklaarde boter) of zonnebloemolie

Lactosevrije yoghurt

Lactosevrije of oude kaas

Welke voedingsmiddelen mag ik nog eten?

Alle verse groenten, fruit, vis, vlees
(Let op met bereide producten!)

Puree, maar zonder melk

Brood, maar zonder melk of boter

Drank: geen melk houdende producten of alcoholische dranken waar melk in zit zoals Baileys

Geen kunstmatige zoetmiddelen

Let op met aangekochte koekjes en snoepjes want hier zit vaak melkwei in

Bloem, maar geen samengestelde bloemmix zoals pannenkoekenbeslag

Harde kazen zoals Parmezaan

Kazen ouder dan 6 maanden

Bouillonblokjes

Waterijsjes

Lactosevrije producten

Rijstmelk, sojamelk, amandelmelk, havermelk

Lactosevrije boter, - minarine, - margarine

Lactosevrije kaas, lactosevrije yoghurt, lactosevrije roomkaas,…

Olie

Noten

Chocolade, enkel fondant
(zwarte chocolade) min. 70 %, ook hier het label lezen. Let op want soms zit hier toch ook melk in!

Lees altijd goed de ingrediëntenlijst op de verpakking.